تفکر انتقادی، این روزها به اصطلاح باب روز تبدیل شده است. اما این اصطلاح فراتر از یک واژه همه‌گیر است. تفکر انتقادی، مهارتی ضروری است که باید آن را انجام داد نه آنکه صرفا درباره‌اش حرف زد.
تفکر انتقادی نسبتی با بدبینی یا جستجوی دائمی اشتباهات و خطاها ندارد. تفکر انتقادی یعنی مهارت ارزیابی اطلاعات به شکلی بی‌طرفانه، قضاوت‌های منطقی و حل مؤثر مشکلات.
آیا شما یک متفکر انتقادی هستید؟ از کجا این را می‌دانید؟ در این مقاله با ما همراه باشید تا نشانه‌هایی را با شما در میان بگذاریم که در صورت شناسایی در خودتان می‌توانید مطمئن باشید که به این مهارت مجهز هستید.
۱. دنبال‌رو نیستید
یکی از مشخص‌ترین ویژگی‌های یک متفکر انتقادی توانایی شکل دادن و برخورداری از عقاید فردی به جای انطباق ساده‌لوحانه با عقاید رایج یا آسان است. همه ما گاهی تحت تأثیر آدم‌های اطراف و محیط قرار می‌گیریم. این ماهیت و ذات انسان است. اما متفکران انتقادی متفاوت‌اند. آن‌ها راحت سوار موج نمی‌شوند و اطلاعات را به راحتی قبول نمی‌کنند. آن‌ها قبل از هر نتیجه‌گیری‌ای، پرسش‌گری، جستجو و تجزیه و تحلیل می‌کنند. معنایش این نیست که آن‌ها آدم‌ها دشوار یا ضدحالی هستند، بلکه معنایش این است که به دنبال حقیقت و درک چیزها هستند. دنباله‌روی از توده جمعیت آسان‌ترین کار است اما متفکران انتقادی به دنبال ساختن مسیرهای شخصی هستند.
۲. چندین بعد یک مسئله را می‌بینید
متفکران انتقادی می‌توانند از چندین موضع و نقطه اوضاع را بنگرند، حتی می‌توانند از زاویه نگاه‌هایی که با آن‌ها مخالف‌اند مسائل را نگاه کنند. معنایش این نیست که متزلزل و بی‌اراده هستند، بلکه معنایش این است که پیچیدگی‌های مسائل را درک می‌کنند. اگر با دوستی دیدگاه مخالف سیاسی دارند، سعی می‌کنند نقطه‌نظرات و استدلال‌های او را نیز بشنوند. ممکن است که موضع خودشان را تغییر ندهند اما شنیدن استدلال‌های دیگری به آن‌ها کمک می‌کند منشأ تفکرات دیگران را درک کنند. گوش دادن به استدلال‌های مخالف به معنای پذیرش آن‌ها نیست بلکه به معنای بررسی دیدگاه‌های دیگری است و هر چه بیش‌تر در معرض تفکرات مخالف قرار بگیرید، درک‌تان از امور غنی‌تر می‌شود. توانایی بررسی مسائل از چندین بعد و همدلی با دیدگاه‌های متفاوت قطعا نشانه‌ای از یک متفکر انتقادی است.
۳. کنجکاو هستید
کنجکاوی زیاد ممکن است سر آدم را به باد بدهد، اما در مورد متفکران انتقادی می‌تواند جان‌شان را نجات دهد. متفکران انتقادی ذاتا کنجکاو هستند. آن‌ها سوال می‌پرسند، به دنبال پاسخ هستند و هرگز صرفا با اطلاعات سطحی راضی نمی‌شوند. می‌دانستید که لئوناردو داوینچی، یکی از بزرگ‌ترین متفکران انتقادی دفترچه‌ای از پرسش‌هایی داشت که می‌خواست درباره آن‌ها کاوش کند؟ از چگونگی الگوی پرواز پرندگان تا ویژگی‌های نور، کنجکاوی او عامل پیش‌برنده‌اش بود. بنابراین، اگر شما از آدم‌هایی هستند که سوال می‌پرسند، به دنبال چرایی امورند یا دوست دارند چیزهای تازه یاد بگیرند و در موضوعات متفاوت کاوش کنند، دارای ویژگی‌های متفکران انتقادی هستید. کنجکاوی شما صرفا برای گردآوری دانش نیست بلکه برای درک جهان به شیوه‌ای عمیق‌تر است.
۴. روشنفکر هستید
روشنفکری و تفکر انتقادی دست در دست یکدیگر پیش می‌روند. روشنفکری یعنی در مقابل عقاید تازه، حتی عقایدی که باورها و درک فعلی‌تان را به چالش می‌کشد، پذیرنده هستید. متفکران انتقادی صرفا اطلاعات را رد یا طرد نمی‌کنند. آن‌ها اطلاعات را دریافت، ارزیابی و قبل از قضاوت، شایستگی آن‌ها را بررسی می‌کنند. انسان روشنفکر می‌تواند در صورت مواجهه با شواهد جدید و استدلال‌های رضایت‌بخش، دیدگاهش را تعدیل می‌کند. آن‌ها تغییر عقیده‌شان را ضعف نمی‌دانند بلکه قدرت می‌دانند.
۵. یادگیری برایشان سفری ستایش‌برانگیز است
متفکران انتقادی صرفا همیشه به دنبال پاسخ‌های درست نیستند. آن‌ها صرفا سفر یادگیری را دوست دارند و می‌دانند که هیچ ایرادی در ندانستن همه چیز وجود ندارد. آن‌ها در فرایند یادگیری، در زمین خوردن و رشد کردن و خطا کردن صرفا زیبایی می‌بینند. آن‌ها از فرایند مکاشفه، پرسش‌گری و اکتشاف لذت می‌برند. اگر از یادگیری لذت می‌برید و با شجاعت نادانسته‌هایتان را می‌پذیرید و به دنبال دانش هستید، حقیقتا یک متفکر انتقادی هستید.
۶. با عدم قطعیت راحت هستید
زندگی صرفا سیاه و سفید نیست و متفکران انتقادی این مسئله را درک می‌کنند. آن‌ها با کشف مسیرهای ناشناخته، کار کردن با توهم و تصمیم‌گیری در مورد چیزهایی که آنقدرها شفاف نیستند، مشکلی ندارند. آن‌ها نمی‌گذارند که عدم قطعیت فلج‌شان کند بلکه بر اساس اطلاعاتی که در دست دارند، تصمیم‌گیری می‌کنند. آیا می‌توانید بدون آنکه همه پاسخ‌ها را در اختیار داشته باشید، تصمیم‌گیری کنید؟ آیا آن احساس اذیتی که به همراه عدم قطعیت وجود دارد، می‌تواند کنار بیایید؟ اگر چنین است که شما یک متفکر انتقادی هستید.
۷ .توانایی حل مسئله دارید
متفکران انتقادی از عهده حل مسائل بر می‌آیند. آن‌ها از چالش نمی‌گریزند بلکه چالش‌ها را فرصتی برای رشد و یادگیری می‌دانند. چه معمایی پیچیده باشد، چه پروژه‌ای دشوار و چه مسائل شخصی، متفکران انتقادی از قدرت تحلیل‌شان برای حل مسائل استفاده می‌کنند. آن‌ها مسائل را تجزیه و تحلیل می‌کنند، ابعاد مختلف آن را بررسی می‌کنند و نتایج را ارزیابی می‌کنند. یادتان باشد که هر مشکلی فرصتی در لباس مبدل است و متفکران انتقادی همیشه برای حل مشکلات آمادگی دارند.
۸. از نقطه‌نظرات متفاوت استقبال می‌کنید
در مرکز تفکر انتقادی توانایی استقبال از و توجه به رویکردهای متفاوت وجود دارد. افرادی که به تفکر انتقادی مجهز‌اند، ظرفیت فراتر رفتن از دیدگاه‌های شخصی خودشان و درک و تحسین شیوه‌ای که دیگران به جهان می‌نگرند را دارند. متفکران انتقادی از عقاید متفاوت با خودشان هراسی ندارند، در عوض، آن‌ها دیدگاه‌های متفاوت را فرصتی برای درک عمیق‌تر و رشدشان می‌بینند. آن‌ها تصمیم‌های فکر‌شده می‌گیرند، شوندگان فعال هستند و همیشه حاضرند اشتباهات خودشان را بپذیرند. اگر شخصی هستید که تنوع فکر و نقطه‌نظرات را ستایش می‌کنید، پس تجسم روحیه متفکران انتقادی هستید. گشودگی به روی دیدگاه‌های مختلف صرفا ابزار درک بهتر نیست بلکه پلی به سمت همدلی و احترام دوطرفه است.
منبع: راهنماتو
