برای هر دونده‌ای هیچ‌چیزی بهتر از پوشیدن یک جفت کفش نو نیست. اما دوندگان هر چند وقت یک‌بار باید چند میلیون تومان برای خرید کفش جدید هزینه کنند؟
معمولا گفته می‌شود که عمر متوسط کفش‌های دو بین ۵۰۰ تا ۸۰۰ کیلومتر است. اما چنین اعدادی از کجا آمده و آیا مبتنی بر علم است؟
برخی از این اطلاعات از آزمایش‌های ضربه توسط دستگاه‌هایی که تماس مکرر کفش با زمین هنگام دویدن را شبیه‌سازی می‌کنند و برخی دیگر نیز با مطالعه طولانی مودت بر رویی دوندگان و کفش‌هایشان به دست آمده‌اند.
این تحقیقات اغلب بر مواد و ساختار کفش متمرکز هستند. اما به نظر می‌رسد راحتی کفش، عملکرد و خطر آسیب شاخص‌های ملموس‌تری برای دونده‌ها باشند.
به جای این که برای میزان استفاده از کفش‌ها به دنبال یک نسخه برای همه باشیم، بهتر است به نشانه‌های منحصر به فرد برای هر دونده بر اساس نوع کفش و هدف استفاده از آن توجه کنیم.
دوندگان معمولا به سه دلیل کفش‌های خود را تعویض می‌کنند:
- احساس می‌کنند عملکردشان ضعیف شده است.
- کفش‌ها برایشان ناراحتی به وجود آورده و ممکن است منجر به آسیب شوند.
- کفش‌ها دیگر راحت نیستند یا به اندازه قبل نسبت به پوشیدن آن‌ها حس خوبی ندارند.
عملکرد
برخی از ویژگی‌های مواد استفاده شده در تولید کفش‌ها، عملکرد ورزشکار را بهبود می‌بخشند. فرسایش این مواد در اثر استفاده مکرر از کفش ممکن است باعث شود که دونده در روز مسابقه بهترین عملکرد را نداشته باشد.
چنین چیزی به‌ویژه در کفش‌های دارای صفحه فیبر کربن بیشتر مشاهده می‌شود. دوندگان حرفه‌ای امروزه برای دستیابی به زمان‌های بهتر در مسابقات معمولا از این نوع کفش‌ها استفاده می‌کنند. فوم بسیار انعطاف‌پذیر در کفی و صفحه محکم فیبر کربن این کشفش‌ها، دخیره و بازگشت انرژی را بهبود می‌بخشد و در نهایت باعث افزایش عملکرد ورزشکار می‌شود.
دوندگان معمولا از این کفش‌ها برای روز مسابقه استفاده می‌کنند و زودتر از کفش‌های دو معمولی آن‌ها تعویض می‌کنند.
اگرچه نتایج تحقیقات موجود با مزایای استفاده از این کفش‌ها مطابقت دارد، با این حال، مشخص نیست این مزایا تا چه مدت و پس از چند کیلومتر استفاده از این کفش‌ها به قوت خود باقی هستند.
در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۰ در دانشگاه کنتیکت انجام شد، عملکرد کفش‌های «پگاسوز نایکی» برای هشت دونده در ۶۴۳ کیلومتر (۴۰۰ مایل) مورد بررسی قرار گرفت.
بنابر این تحقیق، کفش‌ها پس از ۲۴۰ کیلومتر کاهش عملکرد چشمگیری داشتند. این کاهش عملکرد در ۳۲۰ کیلومتر به صورت آماری نیز معنادار بود. با این حال هیچ‌گونه کاهش عملکردی در ۱۶۰ کیلومتر ابتدایی مشاهده نشد.
بنابر این نتایج، برای دستیابی به اوج عملکرد کفش‌ها، باید آن‌ها را بین ۱۶۰ تا ۲۴۰ کیلومتر تعویض کرد.
در نتیجه به نظر می‌رسد که اگر دوندگان از کفش‌های مسابقه‌شان برای تمرین کمتر استفاده کنند، در روز مسابقه عملکرد بهتری خواهند داشت.
آسیب یا ناراحتی
ارتباط بین فرسایش کفش و آسیب نامشخص و مبتنی بر شواهد ناچیز و اغلب متناقض است. اما نتایج مطالعه‌ای نشان می‌دهد که دوندگانی که کفش‌های خود را طی یک دوره ۲۲ هفته‌ای تعویض کردند، در مقایسه با دوندگانی که فقط از یک جفت کفش استفاده کردند، با خطر آسیب کمتری روبرو بودند.
در نتیجه بر اساس این مطالعه، هرچه از یک جفت کفش بیشتر استفاده شود، خطر آسیب برای دونده نیز افزایش می‌یابد. با این حال مدت زمان دقیق استفاده از هر جفت کفش در این مطالعه ذکر نشده است.
در این مطالعه، دوندگانی که تنها از یک جفت کفش استفاده کرده بودند، در ۲۲ هفته به طور متوسط ۳۲۰ کیلومتر دویدند. اما آن‌هایی که به طور متوسط ۳.۶ جفت کفش در ۲۲ هفته تعویض کردند و از هر جفت نیز به طور متوسط ۲۰۰ کیلومتر استفاده کردند، در مجموع مسافت بیشتری پیمودند.
راحتی
راحتی و اندازه بودن دو عامل مهم انتخاب کفش برای دوندگان است و کاهش آسیب ناشی از کفش‌های نامناسب از اولویت‌های آن‌ها است.
اکثر دوندگان پایشان را با پاشنه بر زمین می‌گذاردند. بنابر مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۷ انجام شد، فشردگی مکرر کفی پس از تنها ۱۶۰ کیلومتر باعث سفت شدن مواد آن می‌شود. با این حال، این کفی‌ها پس از ۱۶۰ کیلومتر هنوز تغییر بسیار محسوسی ندارند. دوندگان حتی پس از ۶۴۰ کیلومتر استفاده از کفش‌ها نیز تغییرات بسیار کمی احساس کردند.
در نتیجه، تغییرات کفی کفش‌ها به تدریج اتفاق می‌افتد و به نظر می‌رسد که تا این تغییرات به آستانه مشخصی نرسند، برای دوندگان آن‌چنان حائز اهمیت نیستند.
این آستان میان افراد و کفش‌های مختلف متفاوت است، اما بنابر تحقیقات مزبور، تا زمانی که تغییرات کفی کفش به حدود ۱۰٪ نرسد، دوندگان آن را معنادار نمی‌دانند.
اگرچه این تغییرات در کفش‌های جدید ممکن است متفاوت باشد، اما می‌توان از آن به یک قاعده کلی رسید؛ هنگامی که حس کردید راحتی کفشتان کم شده، یعنی وقت آن رسیده که یک جفت کفش جدید بخرید.
چه زمانی کفش جدید بخریم؟
در نهایت نمی‌توان گفت که دوندگان چه زمانی باید کفش جدید بخرند و ممکن است که شمار تعداد کیلومتر طی شده با کفش‌هایشان را نیز نداشته باشند.
اما با توجه به نتایج تحقیقات، دوندگان بهتر از کفش‌های مسابقه‌شان را نو نگه‌دارند و پیش از روز مسابقه از آن‌ها کمتر از ۲۴۰ کیلومتر استفاده کرده باشند.
بهتر است دوندگان همیشه دو جفت کفش جایگزین برای تمرین داشته باشند و هروقت احساس ناراحتی کردند، آن‌ها را تعویض کنند.
