درد معده عصبی چیست و چرا اتفاق می افتد؟!

به طور معمول، وقتی افراد به سخنرانی روی سن یا ورود به زمین برای انجام بازی قهرمانی می‌پردازند، عصبانی می‌شوند و حالتی مشابه حس گرفتگی را در معده‌ی خود تجربه می‌کنند. استرس و اضطراب به علائمی مانند حالت تهوع، نفخ دردناک، یبوست و اسهال همراه است. این پدیده به نام “معده‌درد عصبی” شناخته می‌شود و سؤال اینجاست که علت دقیق بروز آن چیست؟

به گفته ملیسا هانت، روان‌شناس بالینی در دانشگاه پنسیلوانی، معده‌درد عصبی به دلیل ارتباط نزدیک بین سیستم عصبی و دستگاه گوارش اتفاق می‌افتد. وی ادامه می‌دهد: “مغز، نخاع و دستگاه گوارش انسان از ابتدایی‌ترین مراحل رشد جنینی به یکدیگر متصل هستند. میلیون‌ها نورون اطلاعات را از روده به مغز می‌فرستند و همین تعداد نورون نیز سیگنال‌هایی را به روده برمی‌گردانند.” این ارتباط اغلب با نام محور مغز-روده شناخته می‌شود.

نورون‌ها یا سلول‌های عصبی که مجرای گوارشی را می‌پوشانند، سیستم عصبی روده را تشکیل می‌دهند. آن‌ها بخشی از سیستم عصبی خودکاری هستند که عملکردهای غیرارادی بدن مانند تنفس، ضربان قلب و گوارش را تنظیم می‌کند. پس از ورود غذا به روده، نورون‌های روده‌ای سلول‌های ماهیچه‌ای را وادار می‌کنند تا منقبض شوند و غذا را در روده‌ها تحت فشار قرار دهند.

سیستم عصبی خودکار به دو دسته “پاراسمپاتیک” و “سمپاتیک” تقسیم می‌شود. این سیستم‌ها که به ترتیب با نام‌های مستعار “استراحت و هضم” و “مبارزه یا پرواز” هم شناخته می‌شوند، یکدیگر را متعادل می‌کنند. به طور کلی، سیستم عصبی پاراسمپاتیک بدن را آرام می‌کند، در حالی که سیستم عصبی سمپاتیک وظیفه تقویت پاسخ بدن در برابر خطر را برعهده دارد.

هانت می‌گوید: “گوارش توسط شاخه‌ی پاراسمپاتیک کنترل می‌شود. وقتی استرس می‌گیریم، شاخه‌ی سمپاتیک فعال می‌شود و عملکرد سیستم پاراسمپاتیک را سرکوب می‌کند.” در چنین وضعیتی، بدن ما هورمون‌های مرتبط با استرس (مانند کورتیزول) را ترشح می‌کند که فرایند هضم را در روده کوچک و معده سرکوب می‌کنند. در همین حین، هورمون‌های دیگر نیز به تحریک روده‌ی بزرگ مشغول هستند.

به‌گفته‌ی هانت در شرایط استرسی، معده و روده‌ی ما ممکن است به‌جای قرارگرفتن در حالت ملایم استراحت و هضم، ناگهان دچار حالت اسپاسمی شوند که هنگام آماده‌کردن بدن برای مبارزه یا فرار ایجاد می‌شود. از سوی دیگر همان‌طور که استرس می‌تواند معده‌درد عصبی را تحریک کند، مشکلات مکرر دستگاه گوارش (GI) هم می‌توانند به بروز استرس در افراد منجر شوند.

استرس، افزایش فراوانی یا شدت علائم اختلالات تعامل محور مغز-روده (DGBIs) را نیز به‌دنبال دارد. این اختلالات، شرایطی مانند سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر (IBS) را شامل می‌شود که با علائمی مانند درد شکم، اسهال یا یبوست بدون دلیل مشخص، سوءهاضمه عملکردی و معده‌دردهای بی‌دلیل حین یا پس‌از غذاخوردن همراه است.

تصور بر این است که اختلالات تعامل محور مغز-روده، با ناراحتی‌های مداوم در ارتباط بین روده و مغز مشخص می‌شوند. به‌گفته‌ی هانت، افراد ممکن است با گذشت زمان نسبت به علائم GI خود بیش‌ازحد هوشیار و نگران شوند. این موضوع، حساسیت احشایی (مربوط به ارگان‌های داخلی) بیش‌ازحد در افراد را به‌دنبال دارد که در نهایت به ایجاد چرخه‌ی بازخورد باطل از برانگیختگی اضطراب منجر می‌شود. منظور از برانگیختگی اضطراب حالتی است که هرگونه احساسات ناراحت‌کننده در بدن ما پس از تقویت، تبدیل به فاجعه شده و با افزایش میزان اضطراب ما، به بالارفتن ناراحتی‌های دستگاه گوارش منجر می‌شود.