افزایش شیوع بلوغ زودرس در دختران و پیامدهای جسمی و روانی آن

از سال ۱۹۵۰، تعداد دخترانی که اولین قاعدگی خود را زودتر از موعد (قبل از سن یازده سالگی) تجربه می‌کنند، تقریباً دو برابر شده است. این پدیده که به خوبی مستند شده و در سطح جهانی در حال رخ دادن است، می‌تواند عواقب جدی برای سلامت جسمی و روانی زنان داشته باشد.

میانگین سن شروع بلوغ در قرن گذشته کاهش یافته است، به طوری که برخی دختران از سنین شش یا هفت سالگی شاهد رشد سینه‌های خود هستند. کارشناسان معتقدند که این تغییرات در جدول زمانی رشد باروری می‌تواند پیامدهای جدی برای سلامت جسمی و روانی زنان به همراه داشته باشد.
در یک متاآنالیز از داده‌های ۳۰ مطالعه، محققان دریافتند که میانگین سن شروع بلوغ در بین دختران سراسر جهان بین سال‌های ۱۹۷۷ و ۲۰۱۳، به میزان سه ماه در هر دهه کاهش یافته است، که پیشرفتی بیش از یک سال را نشان می‌دهد.

اولین نشانه بلوغ در دختران رشد بافت پستان‌ها است و سپس اولین قاعدگی که دیرتر اتفاق می‌افتد.

مطالعه‌ای که در ماه مه ۲۰۲۴ در مجله «جاما اوپن» منتشر شد، نشان داد که اخیراً این دو نشانگر فیزیولوژیکی در سنین پایین‌تری ظاهر می‌شوند. مطالعه‌ای که شامل ۷۱۳۴۱ زن متولد شده در ایالات متحده بین سال‌های ۱۹۵۰ تا ۲۰۰۵ بود، نشان داد که دختران اولین قاعدگی خود را در سنین پایین‌تری تجربه می‌کنند و این باعث می‌شود که منظم شدن قاعدگی آن‌ها با مشکلاتی مواجه شود. در طول این دوره پنجاه و پنج ساله، تعداد دخترانی که اولین قاعدگی خود را قبل از سن یازده سالگی تجربه کردند، به میزان ۱۶ درصد افزایش یافته است.

لیزا سوارتز توپور، دانشیار پزشکی اطفال در دانشکده پزشکی وارن آلپرت، این پدیده را مستند و در سطح جهانی می‌داند و در مورد دلایل این پدیده می‌گوید: «بیشتر سوالات از پاسخ‌ها بیشتر هستند. این [پدیده] نتیجه ترکیب بسیاری از عوامل مختلف است و تغییرات دنیای ما در دو قرن اخیر نقش مهمی در آن داشته است.»

بلوغ چگونه اتفاق می‌افتد؟

شروع بلوغ در هر سنی توسط هیپوتالاموس در مغز و با ترشح هورمون «آزاد کننده گنادوتروپین» (GnRH) آغاز می‌شود. این هورمون که به عنوان «تنظیم کننده کلیدی تولید مثل» توصیف می‌شود، غده هیپوفیز را برای ترشح دو هورمون «لوتئینی» (LH) و «هورمون محرکه فولیکولی» (FSH) تحریک می‌کند. ترشح این دو هورمون عامل رشد و بلوغ جنسی می‌شود. در دختران، این دو هورمون به تخمدان‌ها سیگنال می‌دهند تا با ترشح استروژن و پروژسترون، منجر به رشد سینه‌ها، موهای ناحیه تناسلی، شروع قاعدگی و تغییر در شکل بدن شوند.

ناتاشا چاکو، روانشناس و استادیار دپارتمان علوم روانشناسی و مغز در دانشگاه بلومینگتون ایندیانا معتقد است که علاوه بر اثرات درازمدت بلوغ زودرس بر سلامت، «فرزند شما ممکن است قبل از آنکه انتظار داشته باشید، مانند یک نوجوان به نظر برسد یا رفتار کند.»

او توصیه می‌کند که والدین باید زودتر از پیش‌بینی خود با فرزندشان در مورد تغییرات بدنی صحبت کنند.

دلایل بلوغ زودرس چیست؟

کارشناسان این مشکل را به چند عامل مرتبط می‌دانند:

1. چاقی در دوران کودکی: از دهه ۱۹۷۰، افزایش نرخ چاقی در کودکان با بلوغ زودرس در دختران مرتبط بوده است. چربی بدن همچون اندام غدد درون‌ریز عمل می‌کند و با ترشح هورمون‌های «انسولین» و «لپتین» بر بلوغ تأثیر می‌گذارد.
2. عوامل هورمونی: دختران چاق غلظت‌های بالاتری از «استرادیول» دارند که موجب رشد زودرس سینه‌ها و بلوغ زودرس آن‌ها می‌شود.
3. کیفیت رژیم غذایی: پروفسور فرانک بیرو اشاره می‌کند که کیفیت رژیم غذایی با کمبود میوه و سبزی، پروتئین‌های حیوانی و غذاهای بسیار فرآوری شده، نیز در بلوغ زودرس نقش دارد.
4. استرس اجتماعی-اقتصادی و بدرفتاری: استرس مربوط به مشکلات اجتماعی-اقتصادی و بدرفتاری نیز می‌تواند به بلوغ زودرس کمک کند. استرس که توسط محور «هیپوتالاموس-هیپوفیز-فوق‌کلیه» کنترل می‌شود، بر شروع بلوغ تأثیرگذار است.
5. عوامل محیطی: افزایش زمان تماشای نمایشگرها، انزوای اجتماعی، عدم فعالیت بدنی و کاهش دسترسی به غذای سالم از دیگر عواملی هستند که منجر به تولید بیش از حد هورمون‌های جنسی مانند استروژن و تستوسترون می‌شوند.
6. اختلالات غدد درون‌ریز: مصرف مواد شیمیایی مضر مانند فتالات‌ها و بیسفنول‌ها می‌تواند به اختلالات غدد درون‌ریز منجر شود.

دکتر آویوا سوفر، متخصص اطفال در دانشگاه کلمبیا، می‌گوید: «بسیاری از مواد شیمیایی مختل کننده غدد درون‌ریز اثراتی شبیه به هورمون جنسی استروژن دارند.»

مطالعات نشان داده است که بلوغ زودرس در دختران تا حدی به دلیل قرار گرفتن در معرض ترکیبات فلوئوردار و آلودگی هوا است.

پیامدهای بلوغ زودرس چیست؟

این تغییرات در رشد قاعدگی می‌تواند اثرات فیزیکی و عاطفی طولانی‌مدتی داشته باشد. دخترانی که بلوغ زودرس دارند، قد کوتاه‌تری نسبت به زمانی دارند که بلوغ دیرتر اتفاق می‌افتاد. همچنین بلوغ زودرس با خطر بالاتر ابتلا به سرطان سینه و افزایش خطر چاقی در بزرگسالی همراه است. این موضوع با افزایش خطر فشار خون بالا، دیابت نوع دو، سندرم متابولیک، کلسترول بالا و بیماری‌های قلبی عروقی نیز مرتبط است.

چاکو در مورد پیامدهای روانی بلوغ زودرس می‌گوید: «دخترانی که بلوغ زودرس دارند، سطوح بالایی از افسردگی، استرس و اضطراب را تجربه می‌کنند و در مدیریت احساسات خود دچار مشکل می‌شوند.»

بلوغ زودرس همچنین باعث می‌شود که دختران قبل از اینکه از نظر عاطفی آماده باشند، بیشتر مورد آزار و اذیت قرار گرفته و توجهات جنسی را به خود جلب کنند.

مدیریت بلوغ زودرس

برای مدیریت این تغییرات، دختری که مشکوک به بلوغ زودرس است باید توسط پزشک معاینه شود. در بیشتر موارد، با نظارت بر روند رشد آن‌ها و مشاوره در مورد تغییرات فیزیکی و عاطفی، می‌توان به مدیریت این تغییرات کمک کرد. در صورت رشد بیشتر از حد انتظار، آزمایشاتی برای رد علل پاتولوژیک مانند تومور مغزی ضروری است. در این موارد، ممکن است از داروهایی مانند «آگونیست هورمون آزادکننده گنادوتروپین» برای کند کردن فرآیند بلوغ استفاده شود.

والدین نقش مهمی در عادی‌سازی تجربه بلوغ برای فرزندانشان ایفا می‌کنند. آن‌ها باید با یادآوری سن واقعی کودکشان، علی‌رغم رشد فیزیکی، عادات غذایی و رفتاری متناسب با سن آن‌ها را اتخاذ کنند و برای حفظ عزت نفس و رفاه کودک، متناسب با سن عقلی و عاطفی او رفتار کنند. صحبت کردن والدین با کودکان در مورد بلوغ و به اشتراک گذاشتن تجربیات مشترک می‌تواند به دختران کمک کند تا تغییرات را بهتر مدیریت کنند.