قطعاً پربحثترین پدیده سال 2023 را میتوان «چت جیپیتی» نامید. یک بات مکالمه مبتنی بر هوش مصنوعی که به سرعت فراگیر شد و به‌‌شکلی باورنکردنی بزرگان حوزه فناوری درباره آن هشدار دادند.
در آخرین مورد یکی دو روز قبل «جفری هینتون» که به پدرخوانده هوش مصنوعی معروف است، در گفت‌‌وگویی اعتراف کرد در بخشی از وجودش به‌خاطر کارهایی که انجام داده، احساس پشیمانی میکند. بد نیست بدانید هینتون به‌تازگی از گوگل خارج شده تا بتواند بی‌واهمه درباره خطر‌هایی که «هوش مصنوعی» برای دنیای آینده دارد، صحبت کند. حدود یک ماه قبل هم بسیاری از غولهای دنیای فناوری مثل ایلان ماسک، در نامه‌‌ای مشترک، هشدارهای مهمی را درباره عواقب گسترش هوش مصنوعی دادند. در آن نامه که البته برخی امضای‌‌شان را در آن تکذیب کردند، آمده بود: «سیستم‌های هوش مصنوعی که قابلیت رقابت با هوش انسانی را دارند، می‌توانند خطرات بسیار جدی را متوجه انسانیت و جوامع کنند.» اما علت اصلی این نگرانیها چیست؟
اگر این فناوری برای کارهای مخرب استفاده شود؟
به گزارش نیویورک تایمز، جفری هینتون که بیش از یک دهه در گوگل کار می‌کرد، درباره تلاش‌های گذشته خود می‌گوید: «به خودم با این بهانه رایج دلداری می‌دهم که اگر من این کار را نمی‌کردم، شخص دیگری آن را انجام می‌داد. به‌سختی میتوان فهمید که چگونه می‌شود جلوی افراد خرابکار را گرفت تا از این فناوری برای کارهای مخرب استفاده نکنند».
هینتون و دانشجویانش سال‌‌ها قبل در گوگل یک شبکه عصبی ساختند که به خودش یاد می‌داد چگونه پس از تحلیل هزاران تصویر باید مواردی مثل سگ‌ها، گربه‌ها و گل‌ها را شناسایی کند. همین شبکه درنهایت به ساخت ابزارهایی مثل ChatGPT و بارد گوگل منجر شد. رقابتی که مرز واقعیت را مخدوش میکند پدرخوانده هوش مصنوعی می‌گوید تا زمانی که مایکروسافت بینگ جدید را با هوش مصنوعی معرفی کرد، از شیوه برخورد گوگل با این فناوری راضی بود، اما با این اقدام، گوگل هم وارد وضعیت قرمز شد تا پاسخی به رقیب خود بدهد.
هینتون می‌گوید: «چنین رقابت شدیدی بین غولهای فناوری می‌تواند توقف‌ناپذیر باشد و جهانی را به‌وجود بیاورد که پر از تصاویر و نوشته‌های جعلی خواهد بود و هیچ‌کس دیگر نمی‌تواند واقعیت را تشخیص دهد.»
بزرگ‌ترین نگرانی کنونی برای هینتون مسئله اطلاعات گمراه‌کننده است، اما در بلندمدت او از بابت حذف شغل‌های تکراری و احتمالاً نابودی بشریت هم نگران است. انقراض بشریت که او قبلاً هم احتمال آن را مطرح کرده بود، زمانی اتفاق خواهد افتاد که هوش مصنوعی بتواند خودش کد برنامه‌هایش را بنویسد و اجرا کند. هینتون می‌گوید خیلی‌ها ازجمله خود او تصور می‌کردند که هوش مصنوعی تا حدود 30 تا 50 سال دیگر از انسان‌ها باهوش‌تر نخواهد شد، اما او حالا دیگر چنین اعتقادی ندارد.
آینده‌ای شبیه فیلم‌های علمی تخیلی پیش از این بارها در سینما و سریال‌ها، با این سوژه مواجه شده‌ایم که هوش مصنوعی کنترل دنیا را به عهده گرفته؛ قوانینی بر انسان‌ها تحمیل کرده و همه برده آن شده‌اند تا همه چیز را کنترل کند و شاید از جنگ و ویرانی که انسان‌ها مسبب‌اش بودند، جلوگیری کند، اما همیشه وقوع چنین اتفاقی را دور می‌دانستیم و آن را چندان جدی نمی‌گرفتیم ولی سرعت رشد توانمندی‌های هوش مصنوعی و وابستگی کاربران به آن در زمینه‌های مختلف در یک سال اخیر چنان عجیب بوده که نمی‌توان سوژه‌های ترسناک فیلم و سریال‌ها را دور از ذهن دانست.
اولین نگرانیها درباره هوش‌مصنوعی از سال 2015 شروع شد که هنوز این پدیده قدرت امروز را نداشت اما طی سال‌های اخیر مدام قوی‌تر شده است. سال 2011 هوش مصنوعی حتی سگ و گربه را تشخیص نمی‌داد. سال 2012 تفاوت تصاویر را درک کرد. در سال 2016 یک جهش بزرگ داشت چون توانست یک انسان را در بازی مبتنی برهوش و منطق شکست دهد. جالب‌تر این‌که چند وقت بعد نسخه قدیمی خودش را به‌راحتی شکست داد. سال 2019 هم قهرمان دنیا در یک رقابت کارتی را شکست داد. کم کم گسترده‌تر شد تا این‌که امروز با سرویس «چت جیپیتی» می‌تواند به بیماران مشاوره بدهد و جالب این‌که آن‌ها هم راضی‌تر هستند.
هوش مصنوعی طی همین مدت کوتاهی که از ارائه نوع جدیدش به کاربران گذشته، در بسیاری از مشاغل پرکاربرد شده است. بسیاری از دانش‌آموزان تکالیف‌شان را به آن می‌سپارند و خیلی از مدیران از آن به‌عنوان یک دستیار شخصی استفاده می‌کنند تا متن سخنرانی، کنفرانس، ارائه و سمینار و حتی ایمیل‌شان را برای کارفرما و… تنظیم کند.
شاید در نگاه اول این شروع، امیدوار کننده و جذاب باشد اما نگرانیها در مسیر آن وجود دارد. همه چیز از کنترل خارج خواهد شد؟ هوش مصنوعی با گذرزمان به شکل تصاعدی گسترده‌تر و قوی‌تر می‌شود. هر روز الگوریتمش را ارتقا می‌دهد و اگر روزی بتواند کد هم بنویسد دیگر از کنترل خارج می‌شود.
دسترسی این پدیده به اطلاعات روی وب و سرعت تحلیل اش آن را از هر انسانی قوی‌تر میکند. امروز نقاشی می‌کشد، فیلم می‌سازد و در ادامه ممکن است مرز دنیای واقعی را مخدوش کند، چون کاملاً می‌تواند با شناختی که از سلیقه‌های مردم دنیا با دسترسی به بیگ‌دیتاها دارد، به ابزاری در دست آدم‌هایی تبدیل شود که هدف‌شان بهره‌برداری غلط با وایرال کردن فیلم‌ها و اطلاعات غیرواقعی است، اما این‌ها فقط شامل وقتی می‌شود که استفاده نادرستی از آن بشود. شاید هوش مصنوعی از جایی به بعد ترجیح بدهد قدرت را هم در دست داشته باشد.
این پدیده در تکامل، سرعتی دیوانه‌وار و فراانسانی دارد. در هرجایی، کنترل اوضاع در دست موجودی است که باهوش‌تر است و هوش مصنوعی از همه نظر از انسان برتر است و این برتری مدام بیشتر هم می‌شود. به همین دلیل شاید حذف درصد زیادی از مشاغل را نقطه اول دردسرهای هوش مصنوعی بدانیم. هرچند در زمینه کارهای فیزیکی، چون هنوز دانش و مهندسی مکانیک و روباتیک آن‌قدر توسعه پیدا نکرده که در انجام کارهایی مثل ساختمان‌سازی هوش مصنوعی جای انسان را بگیرد، اما مشاغلی مثل معلمی، فیلم نامه‌نویسی، پزشکی، وکالت، مشاوره، روان‌شناسی و… در خطر حذف هستند، اما این پیامد معمولی جنگی است که غولهای فناوری برسر توسعه هوش مصنوعی راه انداخته‌اند. نگرانی اصلی همان کنترل اوضاع است.
حالا باید به انتظار بنشینیم و ببینیم بزرگان فناوری جز ابراز نگرانی کار دیگری هم انجام خواهند داد یا نه؟
