شگفتی‌های باستانی عربستان؛ از کتیبه‌های «جبل عکمه» تا شهر نفرین‌شدۀ «حِجر»

العلا، واقع در شمال غربی عربستان، میزبان مقبره‌های حفظ شده، صخره‌های سنگی، خانه‌های تاریخی و بناهای باورنکردنی است که هر کدام گواهی بر تاریخ غنی و پیچیده این منطقه هستند.

این مکان که به عنوان یکی از قدیمی‌ترین سکونت‌گاه‌های شبه جزیره عربستان شناخته می‌شود، نقش مهمی در تبادل فرهنگی و تمدنی منطقه ایفا کرده است.

شهر قدیمی العلا

شهر قدیمی العلا، با خیابان‌های پیچ‌درپیچ و خانه‌های گلی که برخی از آنها به قرن دوازدهم میلادی باز می‌گردند، هنوز هم مسکونی است و بازارهای شلوغ آن پر از مغازه‌های صنایع دستی و کالاهای سنتی است. این شهر نمایانگر موج‌های پیوسته‌ای از سکونت و اسکان مجدد در طول تاریخ است.

دادان

خرابه‌های شهر باستانی دادان که پایتخت پادشاهی‌های لحیان و دادان بوده است، قدمتی بین قرن نهم پیش از میلاد و قرن دوم پیش از میلاد دارند. دادان به عنوان یک مرکز تجاری مهم در طول جاده مشهور «ادویه» عمل می‌کرد و امروزه یکی از فعال‌ترین و مهم‌ترین سایت‌های باستان‌شناسی جهان است. نوشته‌های بی‌شماری که در سنگ‌ماسه‌های اطراف دره حک شده‌اند، جنبه‌های زیادی از زندگی مردم این منطقه را روشن می‌کنند.

جبل عکمه

جبل عکمه، جدیدترین افزوده به فهرست سایت‌های میراث جهانی یونسکو در عربستان سعودی است که در ماه مه ۲۰۲۳ به ثبت رسیده است. نوشته‌های قدیمی حک شده بر روی این کوه، گنجینه‌ای از اطلاعات تاریخی را در اختیار محققان قرار می‌دهد.

حجر یا مدائن صالح

نقطه اوج تاریخ العلا، شهر باستانی حِجر است که به عنوان شهر اصلی جنوبی مردم نبطی در حدود 2 هزار سال قبل شناخته می‌شود. این سایت تاریخی، بزرگترین سایت باستان‌شناسی حفظ شده نبطی‌ها پس از پترا در اردن است. حجر با داشتن بیش از ۱۰۰ مقبره و حدود ۵۰ کتیبه، نمایانگر تعاملات فرهنگی و تمدنی مختلف است که در معماری و زبان‌های باستانی متعدد این منطقه منعکس شده است.

بر اساس روایت‌های مذهبی، این منطقه محل زندگی قوم ثمود بوده است که در قرآن کریم حکایت آن ذکر شده است؛ قومی که پس از رد دعوت حضرت صالح گرفتار عذاب الهی شدند و از همۀ شکوهی که در زندگی به آن دست یافته بودند تنها سکوت مقبره‌هایشان در تاریخ باقی ماند.

روایت شده است که پیامبر گرامی اسلام (ص) و یارانش در مسیر تبوک، شبی را در این سرزمین توقف کردند و ایشان یاران خود را به عبرت‌آموزی از سرنوشت قوم ثمود فراخواندند.

مقبره‌های تراشیده شده در دل کوه‌ها، با ظرافت و دقت تمام ساخته شده‌اند. ورودی این مقبره‌ها با نقوش مختلف تزیین شده و بقایای نوشته‌هایی بر روی سنگ‌ها به چشم می‌خورد. خط به کار رفته در برخی از این کتیبه‌ها، شباهت به خط عربی اولیه دارد.

منبع: فرادید