انسان‌ها امروزه همه‌جا حضور دارند، اما انسان‌های خردمند و اولین بستگان نزدیک ما در گذشته چندان در دنیا گسترش نیافته بودند. در واقع اجداد انسان کنونی تقریبا کمتر از یک میلیون سال پیش، تقریبا منقرض شدند و بسیاری از تبارها یا اجداد نزدیک انسان بدون هیچ ردپایی برای همیشه از روی زمین ناپدید شدند.
امروزه بر اساس اکتشافات و بررسی‌های فسیلی، شواهدی از حضور آن بستگان انسان‌تبارمان به دست آورده‌ایم. در ادامه‌ی این مقاله به ۱۰ یافته‌ی بزرگ در سال ۲۰۲۳ درباره‌ی انسان و اجداد نزدیک او و آنچه آن‌ها در مورد تکامل خودمان به ما می‌آموزند، نگاهی مختصر می‌اندازیم.
۱. اجداد انسان کنونی تا مرز انقراض رفتند
تقریبا یک میلیون سال پیش، اجداد انسان با انقراض فاصله‌ی چندانی نداشتند. به مدت بیش از ۱۰۰ هزار سال تعدد انسان‌ها به ۱۳۰۰ نفر رسید که در مقایسه با جمعیت ۸٫۱ میلیاردی کنونی بسیار اندک است.
دانشمندان با بررسی ژنوم بیش از ۳۱۵۰ انسان کنونی از جمعیت‌های آفریقایی و غیرآفریقایی به راز مواجهه‌ی نزدیک انسان با انقراض پی بردند. آن‌ها با بررسی گوناگونی توالی‌های ژنتیکی، وقایع یک میلیون سال پیش را آشکار کردند. بر اساس یافته‌ها، بین ۸۱۳ هزار تا ۹۳۰ هزار سال پیش، اجداد انسان مدرن در شرایط بسیار سختی قرار گرفتند، به طوری که ۹۸٫۷ درصد از جمعیت خود را از دست دادند.
۲. خویشاوندان انسان حدود ۴۷۶ هزار سال پیش، اشیای چوبی می‌ساختند
انسان موجودی هوشمند است و البته خویشاوندان او از این قاعده مستثنی نیستند. در سال ۲۰۲۳، باستان‌شناسان زامبیا دریافتند که قدیمی‌ترین سازه‌ی چوبی شناخته‌شده توسط خویشاوندان انسان قدمتی ۴۷۶ هزار ساله دارد.
از میان یافته‌ها دو شیء با ابزار سنگی زیر بستر رودخانه‌ی کالامبو کشف شدند و سه شیء هم در رسوب‌های خاکی رودخانه دفن شده بودند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که انسان‌ها و انسان‌تباران از منابعی که در دسترسشان بوده به‌عنوان ابزار استفاده میکردند.
۳. کشف استخوان فک ۳۰۰ هزار ساله از تباری ناشناخته
تکه‌هایی از یک استخوان فک ۳۰۰ هزارساله احتمالا متعلق به یک تبار ناشناخته انسان هستند. این استخوان فک در چین شرق مرکزی کشف شد و متعلق به نوجوانی است که ترکیبی از ویژگی‌های انسان باستانی و کنونی را دارد. این نوجوان دارای چهره‌ای شبیه به انسان کنونی بوده، اما جمجمه‌ی وی به انسان‌های خردمند اولیه شباهت دارد.
مجموعه‌ی پیچیده‌ی خصلت‌ها نشان می‌دهند که این نوجوان و دیگر افراد باستانی کشف‌شده در هوالونگدانگ احتمالا با انسان‌های خردمند، نئاندرتال‌ها، دنیسوا یا حتی تباری کاملا متفاوت در ارتباط هستند.
۴. دو گروه آفریقایی متمایز زمینه‌ساز حضور انسان کنونی شدند
پیش از آن که انسان مدرن در حدود ۳۰۰ هزار سال پیش وارد صحنه شود، اجداد ما از دو گروه متمایز با خویشاوندی نزدیک تشکیل شده بودند که در آفریقا زندگی میکردند. گرچه این دو گروه از یکدیگر جدا شدند، اعضای آن‌ها به‌مرور زمان با گروه‌های دیگر آمیزش کردند.
پژوهشگرها در پژوهشی جدید به بررسی ژنوم انسان مدرن از جنوب، شرق و غرب آفریقا پرداختند. این تحلیل نشان داد که انسان‌های خردمند در واقع نوادگان دو یا چند گروه ژنتیکی مجزا هستند که به‌مرور زمان با یکدیگر آمیزش کردند. آن انشعاب بیش از ۱۲۰ هزار سال پیش رخ داد؛ اما زمان دقیق آن مشخص نیست.
یافته‌ها نشان می‌دهند اجداد انسانی ما با خویشاوندان منقرض‌شده‌ی خود مثل هومونالدی آمیزش نداشتند، زیرا آناتومی این گونه با انسان متفاوت است. کشف جدید همچنین ایده‌ی تکامل انسان‌ها از شاخه‌ی واحدی را که از نزدیک‌ترین خویشاوندان ما جدا شده است.، بی‌اعتبار می‌کند.
۵. انسان‌های کنونی در سه موج به اروپا مهاجرت کردند
انسان مدرن دقیقا چه زمانی وارد اروپا شد؟ بر اساس پژوهش مجله‌ی PLOS One این مهاجرت در سه موج انجام شد: ۵۴ هزار، ۴۵ هزار و ۴۲ هزار سال پیش.
پژوهشگرها برای سال‌ها تصور میکردند، ۴۲ هزار سال پیش اولین تاریخ ورود انسان به اروپا است. این تاریخ بر اساس دندان‌های حفاری‌شده در ایتالیا و بلغارستان ثبت شد، اما پژوهشی در سال ۲۰۲۲ به شواهدی از انسان مدرن در فرانسه دست یافت که قدمتشان به ۵۴ هزار سال پیش می‌رسید. همچنین برخی اشیای سنگی ساخت انسان مدرن با قدمت ۴۵ هزار سال کشف شدند.
با این‌حال مدل سه موجی هنوز تا تأیید فاصله دارد. شواهد آینده ممکن است موج ۴۵ هزار ساله را تأیید یا رد کنند.
۶. کشف فسیل کوچک از تبار اسرارآمیز ۴۰ هزار ساله
استخوان مفصل ران فسیلی کوچک که در فرانسه حفاری شد، بسیاری از دانشمندان را شگفت‌زده کرد، زیرا احتمالا از تباری ناشناخته از انسان مدرن سرچشمه می‌گیرد. این استخوان ۴۰ هزار ساله که متعلق به استخوان مفصل ران نوزاد است و با نام ایلیوم شناخته می‌شود، با استخوان مفصل ران انسان کنونی متفاوت است. این احتمال وجود دارد که استخوان یادشده متعلق به گروهی از نئاندرتال‌ها و انسان‌هایی باشد که با یکدیگر زندگی میکردند.
۷. اولین ساکنان دائمی اروپا در شبه‌جزیره کریمه ساکن شدند
اولین انسان‌های مدرن اروپا در حدود ۳۷ هزار سال پیش در کریمه ساکن شدند. پژوهشگرها به توالی‌سازی DNA دو اسکلت مرد پرداختند که قدمت رادیوکربنی آن‌ها بین ۳۵٬۸۰۰ تا ۳۷٬۵۰۰ سال پیش بود. بر اساس یافته‌ها، نوادگان این افراد به ظهور تمدن‌هایی انجامیدند که مجسمه‌های ونوس، ابزار سنگی و جواهرات را حدود ۷۰۰۰ سال بعد ساختند. این پژوهش‌ها بخشی بنیادی را به پازل ساکنان اروپا اضافه کردند.
۸. کشف تبار ناشناخته گردآورنده، شکارچی
بزرگ‌ترین پژوهش مربوط به ژنوم‌های گردآورنده-شکارچی ماقبل تاریخی اروپایی، تبار ناشناخته‌ای از این گروه را آشکار کرد که متعلق به آخرین عصر یخبندان است. این تبار اسرارآمیز از سردترین بخش‌های آخرین عصر یخبندان جان سالم به در بردند؛ اما در طول دوره‌ی گرما که حدود ۱۵ هزار سال پیش آغاز شد، ناپدید شدند.
گروه یادشده که فورنول نامیده می‌شوند، مرده‌های خود را در غارها دفن میکردند و گاهی پس از مرگ طی مراسمی آیینی استخوان آن‌ها را می‌بریدند.
۹. اولین آمریکایی‌ها
برخی از اولین انسان‌هایی که در طول آخرین عصر یخ به آمریکا راه یافتند، حرکت خود را از چین آغاز کرده بودند. به نظر می‌رسد بخشی از این گروه به ژاپن نیز مهاجرت کردند و به‌این‌ترتیب راز شباهت‌های اشیای چینی، آمریکایی‌های بومی و مردم بومی ژاپن را آشکار کردند.
پژوهش یادشده منطبق با داده‌های سوابق باستان‌شناسی ژاپن است و ارزش مدل‌های فعلی درباره‌ی چگونگی سکنی‌گزینی انسان در آمریکا را بالا می‌برد.
۱۰. ناپدید شدن جمعیت سیبری
گروهی ناشناخته از گردآورنده شکارچی‌ها که بیش از ۱۰ هزار سال پیش به سیبری راه یافتند، به‌کل ناپدید شدند. شواهد ژنتیکی این گروه اسرارآمیز با تحلیل DNA بقایای انسان از شمال آسیا کشف شد که قدمت آن‌ها به ۷۵۰۰ سال قبل بازمی‌گردد. این پژوهش همچنین نشان می‌دهد که انسان‌های عصر یخبندان در پل خشکی برینگ بین آمریکای شمالی و آسیا در رفت‌وآمد بودند.
پژوهشگرها همچنین بقایای یک انسان شمن متعلق به ۶۵۰۰ سال پیش را بررسی کردند که در فاصله‌ی ۱۵۰۰ کیلومتر از گروه خود مرده بود. به بیان دیگر، انسان باستانی حتی در مکان‌های منجمد هم حضور داشته است.
منبع: زومیت
