مصریان باستان به مراسم تدفین مجلل و پیچیده‌شان معروف‌اند. باستان‌شناسان در گذر قرن‌ها انواعی از اشیاء گور و تزئینات مربوط به آن را در مقبره‌های هزاران ساله مصریان کشف کرده‌اند.
در این مقاله 13شیء گور که همچنان در مقبره‌های باستانی مصر پیدا می‌شوند را مرور می‌کنیم. با ما همراه باشید.
نسخه‌هایی از کتاب مردگان
کتاب مردگان نامی مدرن است که به مجموعه‌ای از متون باستانی اطلاق می‌شود که به همراه متوفا دفن می‌شدند. محتوای متون مختلف با هم تفاوت داشت اما اغلب باور مصریان در مواجهه با جهان بعد از مرگ را بازتاب می‌دادند؛ مثل مراسم وزن‌کشی قلب، که در آن اعمال فرد در مقابل وزن پر رب‌النوع مات، الهه مرتبط با عدالت، سنجیده می‌شد.
درون‌تابوت
مصریان باستان گاهی در درون درون‌تابوت‌هایی با تصاویر تزئینی دفن می‌شدند. گاهی این تابوت‌های مجلل با خطوط هیروگلیف تزیین می‌شدند که روی آن‌ها نام متوفا و دعاهایی برای آن‌ها حک می‌شد. درست مثل عروسک‌های مدرن تو‌درتو، درون‌تابوت‌ها هم چند تابوت بودند که هر کدام دیگری را در بر گرفته بود و جسد مومیایی نیز در مرکز آن قرار می‌گرفت. بسته به میزان ثروت هر فرد، درون‌تابوت‌ها از مواد مختلفی ساخته شده بودند. مثلا درون‌تابوت توت‌عنخ‌آمون از مقادیر زیادی طلا ساخته شده است.
پرتره‌های مومیایی
پرتره‌های مومیایی تصاویری واضح از متوفا را نمایش می‌دهند. سوزان واکر، مدیر افتخاری موزه و نگهدارنده سابق اشیاء عتیقه در موزه دانشگاه آکسفورد، می‌گوید: «نمونه‌هایی از صفحات چوبی نقاشی‌شده بین اواسط قرن اول و میانه‌های قرن سوم میلادی ساخته شد، این درحالی است که نقاشی روی کفن در سراسر قرن چهارم نیز ادامه داشت.» این پرتره‌ها روی اجساد مومیایی حک می‌شدند. استفاده از پرتره‌های مومیایی در شهر فایوم بسیار رواج داشت اما در نقاط دیگر مصر نیز نمونه‌هایی از آن پیدا شده است.
مجسمه‌های کوچک شبتی
شبتی (که به نام اوشابتی نیز شناخته می‌شود)، مجسمه‌های کوچکی بودند که با هدف هدایت متوفا در جهان پس از مرگ ساخته می‌شدند. هر فردی، بسته به مقبره‌اش، می‌توانست با صدها مجسمه کوچک شبتی دفن شود. یک شبتی از نوع ساده از سرامیک ساخته می‌شد اما نمونه‌های مجلل‌تر طلااندود می‌شدند. پیتر لاکووارا، مدیر صندوق میراث‌فرهنگی و باستان‌شناسی مصر باستان، می‌گوید: «روی این مجسمه‌ها عموما طلسمی جادویی حک می‌شد تا این مجسمه‌ها در جهان پس از مرگ جان پیدا کنند و با ابزارهایی در دست و سبدهایی که از شانه‌هایشان آویزان بود، بازنمایی می‌شدند.»
کوزه‌های احشام
کوزه‌های احشام (Canopic Jars) حاوی اندام‌های داخلی فرد متوفا بعد از فرایند مومیایی‌کردن بودند. هر اندام، از قبیل ریه‌ها، کبد، روده‌ها و معده، ظرفی مخصوص خودشان داشتند. مصریان باستان معتقد بودند که هر اندامی توسط یکی از 4پسر خدای هورس با سری شبیه به پرنده شاهین محافظت می‌شود. ریه‌ها توسط هاپی، کبد توسط ایمستی، معده توسط دوآموتف و روده‌ها توسط کبهسِنوف، محافظت می‌شد. این ظروف گاهی در یک صندوق جای می‌گرفتند. یکی از نمونه‌های معروف مقبره توت‌عنخ‌آمون است که چهار ظرف در داخل یک صندوق از جنس گچ جای گرفته بودند.
زبان‌های طلایی
زبان‌های طلایی گاهی به همراه مومیایی مصریان در طی دوران یونانی-رومی (332 ق.م تا 395میلادی) دفن می‌شدند. مصریان احتمالا زبان‌های طلایی را در داخل مومیایی می‌گذاشتند تا آن‌ها بتوانند بعد از مرگ با خدایان صحبت کنند. علاوه بر آن، مصریان باستان باور داشتند که الهه‌ها و خدایان از جنس طلا هستند.
نقاشی‌های دیواری
گاهی مقبره مصریان باستان با نقاشی‌های دیواری تزیین می‌شد. هنرمندان چند نوع موتیف را روی این دیوارها تکرار می‌کردند که از آن جمله می‌توان به چهره‌هایی از متوفا، بازنمایی خدایان، تصاویری از متوفا در حال تکریم خدایان و نقاشی‌هایی از آدم‌هایی در حال عزاداری برای متوفا دیده می‌شد. آثار هنری داخل مقبره گاهی تصاویری از زندگی روزمره مصریان، در کنار گیاهان، حیوانات و حیات وحش، نمایش می‌دادند. آن‌ها حتی تصاویری از رویدادهای ورزشی مثل کشتی و رقص بودند. گاهی نیز خطوط هیروگلیف در کنار نقاشی‌های دیواری ترسیم می‌شدند و اطلاعاتی درباره شخصی که در آن مکان دفن شده بود و چگونگی گذران زندگی‌اش می‌داد.
سوسک سرگین‌غلتان
طلسم‌هایی در شمایل سوسک سرگین‌غلتان گاهی به همراه متوفا در مقبره‌های مصری دفن می‌شد. جن کرستکی، استاد بازنشسته زیست‌شناسی در دانشگاه جوزف، می‌گوید: «سوسک‌های سرگین‌غلتان مقدس از نظر مصریان مسئول چرخاندن خورشید در سراسر آسمان بودند، همانطور که فضله را روی خاک قل می‌دادند.» «برخی از این سوسک‌های طلسم آنقدر دقیق حکاکی شدهاند که گونه آن‌ها قابل تشخیص است. این سوسک‌ها به پارچه‌های مومیایی دوخته می‌شدند و محافظی برای متوفا بودند. هزاران سوسک در مصر پیدا شدهاند.»
مجسمه‌ها
مصریان باستان گاهی مجسمه‌هایی در مقبره‌های‌شان کار می‌گذاشتند. در بعضی مواقع، این مجمسه‌ها الهه‌های باستانی را بازنمایی می‌کردند. مثلا در ژانویه سال 2024، باستان‌شناسان اعلام کردند که مجسمه‌ای را پیدا کرده‌اند که هارپوکرات، خدایی شبیه به کودک که با سکوت مرتبط دانسته شده است، در داخل مقبره‌ای با قدمت 2000سال در سقاره پیدا کرده‌اند. این مجسمه‌ها احتمالا برای نمایش وفاداری مذهبی متوفا در گور گذاشته می‌شدند. درواقع دیگر مجسمه‌ها متوفا و خانواده‌اش را بازنمایی می‌کردند. مثلا در آوریل سال 2023، باستان‌شناسان اعلام کردند که یک مقبره 3300ساله در سقاره پیدا کرده‌اند که به مردی به نام پانشی تعلق دارد. در داخل این مقبره مجسمه پانشی و خانواده‌اش را که روی یک تخته سنگ حکاکی شده بود، پیدا کردند.
جواهرات
مجموعه متنوع و گسترده‌ای از جواهرات ـ شامل گردنبند، حلقه و گل‌سینه ـ به همراه متوفا در مصر باستان دفن می‌شدند. هر چه فردی ثروتمندتر بود، جواهرات مجلل‌تری با او دفن می‌شد. مثلا در مقبره توت‌عنخ‌آمون مقادیر زیادی جواهرات، شامل سینه‌آویز پیدا شده است. طراحی دو تا از سینه‌آویزهای این پسر-پادشاه بسیار مجلل و شامل بازنمایی سوسک‌های سرگین‌غلتان بالدار، گل‌های شقایق و هلال ماه بود.
حیوانات مومیایی‌شده
حیوانات مومیایی گاهی اوقات در مقبره‌ها دیده شدهاند. این مومیایی‌ها حیوانات خانگی محبوبی بودند که به همراه صاحبان‌شان برای همراهی آن‌ها در زندگی بعد از مرگ با آن‌ها دفن می‌شدند. گاهی بقایای حیوانات ـ شامل گاو، اردک و غاز ـ برای مصرف و آشپزی آماده و سپس مومیایی می‌شدند. این بقایا برای خوراک صاحب مقبره و احتمالا حیوان خانگی‌اش در زندگی بعد از مرگ کار گذاشته می‌شدند.
ماسک مومیایی
متوفاها گاهی به همراه ماسک‌های مومیایی روی چهره‌شان دفن می‌شدند. این ماسک‌ها «چهره ایدئال متوفا را نمایش می‌دادند.» این ماسک‌ها از جنس گچ، کارتن، لینن یا در مواقع نادر از فلزات قیمتی بودند. در سال 2018، باستان‌شناسانی که در محوطه باستانی سقاره کار می‌کردند یک ماسک مومیایی طلااندود پیدا کردند. این ماسک به کشیشی تعلق داشت که به موت، خدای آسمان، خدمت می‌کرد.
ماکت قایق
باستان‌شناسان ماکت‌هایی از قایق‌های چوبی در مقبره‌های مصر باستان پیدا کرده‌اند. یکی از نمونه‌های قابل توجه از مقبره دیهوت‌ناخت به دست آمده است، او حاکمی بود که 4000سال قبل زندگی می‌کرد و با 55ماکت قایق در مقبره‌اش در محوطه باستانی دیر ال-بشرا، دفن شد. این قایق‌ها شامل قایق‌هایی برای سربازان یا قایق‌هایی برای شکار و ماهیگیری و باربری بودند. یکی از قایق‌ها به نظر می‌رسد که دارد مومیایی دیهوت‌ناخت را حمل می‌کند.
منبع: راهنماتو
