حیوانات کوچک‌جثه، بنا به ماهیت‌شان، اغلب به چشم نمی‌آیند. بسیاری از شیفتگان حیوانات می‌دانند که نهنگ آبی بزرگ‌ترین حیوان روی سیاره است اما تعداد کمی هستند که میناتوری‌ترین مخلوقات این سیاره را بشناسند. حال کوچک‌ترین حیوان زمین چیست؟
همیشه احتمال کشف حیوانات جدید وجود دارد. اما تصور اینکه حیواناتی کوچک‌تر از مخاط‌زیان وجود داشته باشند، دشوار است. مخاط‌زیان گروهی از بی‌مهرگان میکروسکوپی مرتبط با عروس‌های دریایی هستند.
بث اوکامورا، استاد موزه تاریخ طبیعی لندن، باور دارد که مخاط‌زیان کوچک‌ترین حیوانات روی سیاره هستند و علتش آن است که بسیاری از گونه‌های مخاط‌زیان در دوران بزرگسالی بزرگ‌تر از یک تک‌یاخته نیستند.
او می‌گوید: «همه ما در برهه‌هایی از چرخه حیات مراحلی را طی می‌کنیم که در آن کوچک محسوب می‌شویم اما وقتی به بلوغ می‌رسیم تبدیل به حیوانات چندسلولی پیچیده می‌شویم. اما مخاط‌زیان اینطور نیستند. وقتی بالغ می‌شوند هم هنوز همان تک‌یاخته کوچک باقی می‌مانند.»
مخاط‌زیان می‌توانند در سراسر بزرگسالی فقط 20میکروسانتی‌متر باشند. برای آنکه بتوانید مقیاسی برای مقایسه داشته باشید، این رقم 100برابر کوچک‌تر از یک دانه شن است.
زیرشاخه مخاط‌زی طوری تکامل یافته که برای چرخه انگلی زندگی‌اش مناسب است. بسیاری از گونه‌های مخاط‌زیان قارچ‌های آبزی بیماری‌زا تولید می‌کنند. سلول‌های این قارچ‌ها هم داخل میزبانان مهره‌دار مثل انواع ماهی‌ها و هم داخل بدن میزبانان بی‌مهره مثل کرم‌های حلقوی رشد می‌کنند.
مثلا برخی از مخاط‌زیان ـ بعضی از انواع سراتومیکسید ـ کیسه صفرای ماهی‌های آمازون را آلوده می‌کنند و به شکل مخلوقات کرم‌شکل شبیه به کرم‌های لوله‌ای چندسلولی درمی‌آیند، درحالیکه فقط یک سلول دارند.
درحالیکه بسیاری از مخاط‌زیان برای میزبانان خودشان بیماری‌زا هستند، بسیاری‌شان بی‌ضررند. این بی‌ضرری در ترکیب با اندام کوچک آن‌ها، معنایش این است که دانشمندان اغلب این مخلوقات مینیاتوری را نادیده می‌گیرند.
اما هزاران گونه مخاط‌زی در سراسر جهان زندگی می‌کنند.
مخاط‌زیان احتمالا در کل کوچک‌ترین حیوانات روی زمین هستند اما چندین حیوان دیگر هم به قدری کوچک هستند که در این فهرست جای بگیرند. مثلا عنوان کوچک‌ترین پستانداران جهان به طور مشترک به موش شبگرد اتروسی و خفاش‌های بامبل‌بی تعلق می‌گیرد.
در وبسایت دانشگاه میشیگان آمده که خفاش‌های بامبل‌بی نسبت به دو گونه دیگر کوچک‌تر هستند، به طوریکه طول آن‌ها به 2.9 تا 3.3سانتی‌متر می‌رسد، درحالیکه موش‌های شبگرد می‌توانند تا 5سانتی‌متر رشد کنند. با این حال خفاش‌های بامبل‌بی طول بال‌هایشان به 15سانتی‌متر می‌رسد، بنابراین در طول پرواز عریض‌تر از موش‌های شبگرد می‌شوند.
کوچک‌ترین مهره‌داران در میان همه انواع مهره‌داران قورباغه‌های مینیاتوری هستند که بسیاری از آن‌ها کم‌تر از یک اینچ طول دارند. قورباغه ماده بی. پولکس 8.15میلی‌متر طول دارد و نر آن‌ها کوتاه‌تر است و 7.1میلی‌متر رشد می‌کند. این قورباغه به قدری کوچک است که روی ناخن انسان جای می‌گیرد.
این گونه‌های کوچک فقط روی دو کوه در شرق ایالت باهیا در برزیل پیدا می‌شوند. بی.پولکس روی برگ‌های نزدیک رودخانه زندگی می‌کند و از موریانه تغذیه می‌کند. بسیاری از حیوانات از موریانه تغذیه نمی‌کنند و علتش آن است که موریانه‌ها هم خودشان بسیار ریز هستند. دانشمندان می‌گویند ممکن است که قورباغه‌های ریزتری نیز وجود داشته باشند.
