برای سال‌ها تصور می‌شد که مصریان باستان اولین مخترعان الفبا بودند. اما یک کشف جدید این باور را زیر سوال برده و نشان داده که قدمت نخستین نوشتار الفبایی حدود ۵۰۰ سال بیشتر از چیزی است که قبلاً فکر می‌کردیم.
پژوهشگران دانشگاه جانز هاپکینز در بالتیمور گزارش داده‌اند که استوانه‌های کوچکی از خاک رس که قدیمی‌ترین متون الفبایی شناخته‌شده روی آن‌ها حک شده را کشف کرده اند.
این استوانه‌ها که طولشان به اندازه یک انگشت است، در تل ام‌المرا، شهری باستانی در شمال غربی سوریه کشف شده اند که زمانی محل تلاقی دو مسیر تجاری بوده است.
بر اساس تاریخ‌گذاری کربنی، این اشیاء حدود ۴,۴۰۰ سال قدمت دارند. احتمالاً این استوانه‌ها به‌عنوان برچسب برای اشیائی مثل ظروف شراب استفاده می‌شده‌اند.
به گفته گلن شوارتز، استاد باستان‌شناسی، این نوشته‌ها ممکن است شامل اسامی یا توصیفاتی درباره مالکیت اشیاء باشند. البته شوارتز اذعان کرده که هنوز اطلاعات زیادی درباره معانی دقیق این نوشته‌ها در دسترس نیست و تنها می‌توان حدس هایی را درباره آن‌ها زد.
پروفسور شوارتز که در سال ۲۰۰۴ این استوانه‌ها را کشف کرده، توضیح داده که پیش از الفبا، انسان‌ها از خط «هیروگلیف» برای نوشتار استفاده می‌کردند.
اختراع الفبا نحوه زندگی، تفکر و ارتباط انسان‌ها را متحول کرد.
این کشف نشان می‌دهد که انسان‌ها بسیار زودتر از تصور ما در حال آزمایش روش‌های ارتباطی جدید بوده‌اند.
پروفسور شوارتز همراه با تیمی از دانشگاه آمستردام، کاوش‌های باستان‌شناسی را در تل ام‌المرا، یکی از قدیمی‌ترین شهرهای خاور نزدیک انجام داده است.
در این کاوش‌ها، مقبره‌هایی متعلق به عصر برنز اولیه، بین ۳۵۰۰ تا ۲۰۰۰ پیش از میلاد، کشف شده اند.
یکی از این مقبره‌ها که به‌خوبی حفظ شده بود، شامل شش اسکلت، جواهرات طلا و نقره، ظروف آشپزخانه، سرنیزه و ظروف سفالی سالم بود. در کنار این ظروف سفالی، چهار استوانه از خاک رس یافت شد که به نظر می‌رسید نوشته‌های الفبایی اولیه روی آن‌ها حک شده اند.
پژوهشگران با استفاده از روش تاریخ‌گذاری کربن-۱۴ سن این اشیاء را تعیین کرده‌اند. این روش می‌تواند سن مواد آلی بسیار قدیمی را با دقت نسبتاً زیادی مشخص کند.
نتایج این آزمایش‌ها نشان داده که این استوانه‌ها حدود ۵۰۰ سال قدیمی‌تر از سایر نوشته‌های الفبایی شناخته‌شده هستند.
پیش از این، پژوهشگران تصور می‌کردند که الفبا در حدود سال ۱۹۰۰ پیش از میلاد در مصر اختراع شده است.
اما کشف این اشیاء نشان می‌دهد که الفبا در مکانی دیگر و در زمانی بسیار زودتر از تصور قبلی ابداع شده است.
بنابر این استاد، این استوانه‌ها احتمالاً نسخه‌های اولیه ای از برچسب‌های امروزی بوده‌اند.
شوارتز معتقد است که این استوانه‌ها به اشیائی مثل ظروف متصل می‌شدند تا اطلاعاتی درباره محتویات، مالک یا مبدأ آن‌ها ارائه دهند.
از آنجایی که این استوانه‌ها سوراخ دارند، به نظر می‌رسد با یک رشته به اشیای دیگر وصل می‌شده‌اند و به‌عنوان برچسب عمل می‌کردند.
البته شوارتز تأکید کرده که بدون ترجمه این نوشته‌ها، نمی‌توان درباره آن‌ها با قطعیت صحبت کرد.
نظریه غالب در مورد منشأ الفبا این است که در سال ۱۹۰۰ پیش از میلاد، گروهی از معدنچیان بی‌سواد مصری با الهام از هیروگلیف‌های اطرافشان، حروفی برای زبان سامی طراحی کرده اند.
این سیستم الفبایی بعدها به منطقه شامات و سپس سراسر مدیترانه گسترش یافت و به تدریج به الفبای یونانی و لاتین تبدیل شد.
پیش از ابداع الفبا، سیستم‌هایی مثل هیروگلیف بسیار پیچیده بودند و تنها تعداد کمی از افراد می‌توانستند خواندن و نوشتن را یاد بگیرند.
به گفته شوارتز، اختراع الفبا باعث شد که نوشتار برای تعداد بیشتری از مردم قابل دسترس شود و به نوعی منجر به دموکراتیزه‌شدن ارتباطات شد.
همین سیستم پایه‌ای برای تمام سیستم‌های نوشتاری غربی شد، چراکه یونانی‌ها آن را اقتباس کرده و برای زبان خود به کار بردند.
شوارتز مدت‌هاست که یافته‌های مربوط به این استوانه‌ها را منتشر کرده، اما تاریخ‌گذاری کربنی شواهدی قطعی‌تری را ارائه داده که نشان می‌دهد نوشتار الفبایی ۵۰۰ سال زودتر از آنچه که قبلاً تصور می‌شد، مورد استفاده قرار گرفته است.
منبع: روزیاتو
