پروانه‌ها و شب‌پره‌ها چرخه زندگی بسیار غیرمعمولی دارند. آنها که در ابتدا لاروهای کوچکی هستند، در پیله خود برای هفته‌ها می‌مانند و در شگفتی به شکل پروانه‌ای زیبا ظاهر می‌شوند و بیرون می‌آیند.
دگرگونی اسرارآمیز این حشرات از حالت شفیره‌ای تا ظاهری پروانه‌ای و فرآیند بیولوژیکی آنچه در پیله اتفاق می‌افتد در سال‌های اخیر موضوع کار بسیاری از دانشمندان بوده است. یک سوال که ذهن آنان را به خود مشغول کرده این است که آیا پروانه‌ها به خاطر دارند که روزی لاروی کرم‌مانند بودند؟
انسان‌ها معمولاً از سه یا چهار سال اول زندگی‌شان خاطراتی ندارند. با این حال همانطور که محققان در دانشگاه جرج‌تاون در یک مطالعه کشف کرده‌اند، پروانه‌ها و شب‌پره‌ها می‌توانند خاطرات دوران کرم بودن خودشان را حفظ کنند.
امری که نشان می‌دهد سیستم عصبی این حشرات در طول دگردیسی و تبدیل به پروانه حفظ می‌شود و باقی می‌ماند. این مسئله امری تعجب‌برانگیز است چرا که کرم‌ها وقتی در پیله قرار می‌گیرند تبدیل به مایعی سوپ‌مانند می‌شوند و سپس از آن به شکل پروانه سر بر می‌آورند. فرآیندی که در ظاهر احتمالا باید باعث نابودی خاطرات شود.
پروفسور مارتا وایس، زیست‌شناس در دانشگاه که مشغول تحقیق بر حافظه شفیره شب‌پره است، در این باره می‌گوید: «آنچه من آموخته‌ام این است که شفیره به مایعی سوپ‌مانند تبدیل می‌شود و آن مواد به یک پروانه‌ای بدل شدند.»
برای مطالعه در این خصوص محققان ماده اتیل استات، که یک حلال بی‌رنگ است، را در محیط شفیره‌ها آزاد کردند. این ماده بویی دارد که احتمالا آن را از پاک‌کننده‌های لاک ناخن می‌شناسید.
هرچند کرم‌ها از این بو آزار نمی‌بینند، با این حال پژوهشگران با جفت کردن آن با شوک‌های الکتریکی خفیف توانستند شفیره‌ها را به نحوی آموزش دهند که تصور کنند این بو به معنای مضر بودن است.
بعد از آموزش محققان این حشرات را مخیر کردند که بین هوای حاوی اتیل استات و هوای معمولی یکی را انتخاب کنند. ۷۸ درصد از کرم‌ها از اتیل استات اجتناب کردند.
یک ماه بعد و بعد از پروانه شدن آنها همین آزمایش تکرار شد. دانشمندان می‌گویند نتیجه تکان‌دهنده بود، چرا که مشخص شد ۷۷ درصد از پروانه‌ها از اتیل استات اجتناب می‌کنند و این نشان می‌داد که پروانه ها حافظه مرحله لاروی خود را حفظ کرده‌اند.
تیم تحقیقاتی در این مطالعه می‌نویسد: «این رفتار بیانگر یک یادگیری تداعی‌گرای واقعی است، نه چیزی حاصل از میراث شیمیایی. این مطلب نشان می‌دهد حافظه تداعی‌گرا در فرآیند دگردیسی در پیله حفظ شده است.»
این اکیپ پژوهشی اضافه کرده است: «با کمک این آزمایش ما دریافتیم که بخش‌های بزرگی از سیستم عصبی در طول تغییر شکل و دگردیسی حفظ می‌شوند. امری که به پروانه‌ها و شب‌پره‌ها اجازه می‌دهد تا خاطرات مرحله لاروی خود را حفظ کنند.»
