تاریخچهی فیلمهای ژانر سرقت به دوران بسیار دور بازمیگردد و این آثار از همان زمان به شیوههای مختلفی همراه ما بودهاند. با اینکه منشا دقیق پیدایش این ژانر سینمایی پرطرفدار همواره محل اختلاف بوده است، اما برخی فیلم «جنگل آسفالت» (The Asphalt Jungle) جان هیوستون را نقطهی شروع آن میدانند و عدهای دیگر معتقدند، حتی فیلمهای کلاسیک قدیمیتری مثل «سرقت بزرگ قطار» (The Great Train Robbery) که در سال 1903 ساخته شدهاند هم شاخصههای لازم برای قرار گرفتن در این ژانر را دارا هستند.
در طول زمان، عناصر تثبیت شدهای در فیلمهای ژانر سرقت شکل گرفته که به نمادهای این ژانر تبدیل است. از جملهی این عناصر میتوان به صحنهی «جمع کردن تیم» اشاره کرد که برای نخستین بار توسط کارگردان مشهور ژاپنی آکیرا کوروساوا، در فیلمهایش به کار گرفته شد و اکنون تقریبا در تمامی فیلمهای سرقت امروزی به چشم میخورد. مفهوم «آخرین سرقت» یا «آخرین کار زندگی» نیز که حسرتی تلخ از گذشته و اشتیاق به انجام یک سرقت نهایی را به تصویر میکشد، به اعتقاد بسیاری با فیلم جاودانهی سام پکینپا «این گروه خشن» (The Wild Bunch) محصول سال 1969 وارد فیلمهای ژانر سرقت شد.
با این حال، ژانر سرقت هیچوقت محدود به کلیشههای رایج نبوده و همواره نوآوریهای قابل توجهی و تعیین کنندهای را به خود دیده است. آثاری مانند «سگهای انباری» (Reservoir Dogs) که با روایتی غیرخطی، داستان را بدون نمایش مستقیم صحنهی سرقت روایت میکند و یا فیلم مهیج «مخمصه» (Heat) که سکانس درگیری مسلحانهی پس از سرقت دزدان با پلیس در آن، به قدری واقعگرایانه و با جزئیات طراحی شده که به عنوان تاکتیک درست عقبنشینی به نیروهای نظامی برای مواجهه با چنین رویدادهایی آموزش داده میشود.
امروزه، ژانر سرقت همچنان با قدرت رو به جلو میتازد و با تلفیق هوشمندانه با سایر ژانرهای سینمایی مانند ژانر کمدی – فیلم «هشت یار اوشن» (Ocean’s Eight) – و ژانر فیلمهای کریسمسی – فیلم «شب خشونتآمیز» (Violent Night) – موفقیت و فروشی تضمین شده دارد. این ترکیب بین ژانری، فیلمهای ژانر سرقت را از کلیشههای نخنما، مثل پیرمردهای خستهای که در تعمیرگاهها نقشهی دستبرد به بانک را میکشند، نجات داده است. حالا سرقت با شکل و شمایلی پویاتر و نقشههایی ابتکاریتر به تصویر کشیده میشود و همین زمینهساز روایتهایی گیراتر شده است. برخی از فیلمهای اخیر، این پیشرفت در فرم را نشان دادهاند و همانطور که گفته شد، با تلفیق خلاقانهی ژانرها، نوآوری و پویایی را وارد ژانر ریشهدار سرقت کردهاند. آثاری که علیرغم خوب بودن، به دلیل بازاریابی ضعیف یا حضور بازیگران کمتر شناخته شده، آنچنان که باید دیده نشدهاند. در ادامه به سراغ معرفی همین فیلمها رفتهایم. فهرستی از ده فیلم ژانر سرقت مهیج و دیدنی که احتمالا تماشای آنها را از دست دادهاید.
۱۰. ارتش مردگان (Army of the Dead)
کارگردان: زک اسنایدر
بازیگران: دیو باتیستا، الا پورنل، نورا آرنزدر، آنا دلا رگهرا، ماتیاس شوایگهوفر
تاریخ اکران: 2021
امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 67 از 100
امتیاز IMDb به فیلم: 5.8 از 10
فیلم «ارتش مردگان» زک اسنایدر با بودجهی هنگفت نزدیک به 100 میلیون دلاریاش، دنیایی مجلل و سرشار از جلوههای ویژهی رایانهای با نورپردازی نئونی را خلق کرد که علیرغم تبلیغات گستردهی نتفلیکس و بازخورد مثبت منتقدان، یک بمب گیشهی تمامعیار بود و تنها موفق شد درآمد ناچیز 1 میلیون دلاری را نصیب سازندگانش کند.
زمان بیش از اندازهی فیلم و شاید تواناییهای محدود دیو باتیستا برای رهبری یک فرنچایز اکشن، از مهمترین دلایل عدم موفقیت این اثر سینمایی پرسروصدا هستند. با این حال، «ارتش مردگان» که به عنوان یکی از فیلمهای ژانر اکشن سال 2021 با «جوخهی خودکشی» (The Suicide Squad) و «بیوهی سیاه» (Black Widow) رقابت میکرد، از لحاظ بصری تجربهای درخشان و مهیج است و داستان سرقتی که در آن روایت میشود نیز کاملا توانایی همراه کردن مخاطب را دارد. پس چرا این اکشن پرخرج 99 میلیون دلار ضرر را تجربه کرد؟
بازاریابی مبهم، بلای جان «ارتش مردگان»
زک اسنایدر، نویسنده و کارگردان فیلم، پیشتر با حضور در فرنچایز «نگهبانان» (Watchmen) و پروژههای موفق دنیای سینمایی مارول، توانایی خود در جذب مخاطب – بخوانید پولسازی – را به اثبات رسانده بود. او با «ارتش مردگان» نیز در مسیر کسب موفقیت دیگری قرار داشت، اما ضعف بازاریابی و ابهامات موجود در کمپین تبلیغاتی فیلم، باعث عدم معرفی آن به عنوان یکی از فیلمهای ژانر سرقت شد.
اگر نتفلیکس کمی استراتژی خود را تغییر میداد و صرفا بر بازاریابی طرح اصلی فیلم، یعنی سرقت 200 میلیون دلار از یک گاو صندوق بانک در خیابانهای مملو از زامبی لاس وگاس، تمرکز میکرد، احتمالا تلاشهای اسکات وارد (با بازی باتیستا) و گروهش با استقبال گستردهتری از سوی مخاطبان مواجه میشد و شاهد قسمتهای بعدی این فرنچایز بودیم.
۹. امتیاز (The Score)
کارگردان: مالاکای اسمیث
بازیگران: ویل پورتر، نائومی آکی، راجر اشتون گریفیتس، جانی فلین
تاریخ اکران: 2021
امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 56 از 100
امتیاز IMDb به فیلم: 5.1 از 10
فیلم محصول سال 2021 مالاکای اسمیت اثری بود که صحنهی درخشش دوبارهی چهرهی جوان دنیای موسیقی و بازیگری، یعنی جانی فلین را فراهم کرد. کسی که پیش از این تنها در فیلم «گرد ستاره» (Stardust) نقش شخصیتی به نام دیوید بویی را ایفا کرده بود. «امتیاز» احتمالا یکی از نخستین فیلمهای ژانر سرقت است که این ژانر و ژانر موزیکال را با هم تلفیق کرده که همین ویژگی باعث کاستیهایی در داستانپردازی اثر شده. اما نگران نباشید، زیرا تیم پرتلاش سازندهی فیلم کمبود پیچیدگی داستانی را با تزریق احساسات و نوآوری جبران کردهاند. اگرچه ممکن است گنجاندن قطعههای موزیکال در صحنههای اکشن پرالتهاب برای مخاطب عام کمی عجیب به نظر برسد، اما این فیلم بریتانیایی ریسکهای جسورانهی دیگری را نیز به جان میخرد که همین ترفندها تماشای آن را برای دوستداران آثار غیرمعمول و نوآورانه ارزشمند میسازد.
چه چیزی «امتیاز» را به یکی از فیلمهای ژانر سرقت بدل میکند؟
جانی فلین، 23 قطعهی موسیقی جذاب و شنیدنی برای «امتیاز» خلق کرد. یکی از مهجورترین فیلمهای ژانر سرقت، که داستان دو خلافکار خردهپا با دیدگاههای متفاوت دربارهی پیامدهای بالقوهی اقدامات مجرمانهشان را به تصویر میکشد. زمانی که یکی از این خلافکاران به نام تروی (با بازی ویل پولتر) عاشق یک باریستای محلی میشود، تردیدهایی در او شکل میگیرد. تروی متوجه تاثیر عشق روی رفتارش شده و ذات خوبش نسبت به همدست حرفهای تندخو و جنایتکارش، عزم او برای ادامهی مسیر خطرناک و بزهکارانهاش را دچار تزلزل میکند.
۸. دریاچهی شیمر (Shimmer Lake)
کارگردان: اورن اوزپل
بازیگران: رین ویلسون، جان مایکل هیگینز، راب کوردری، بنجامین واکر، استفانی سیگمن
تاریخ اکران: 2017
امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 60 از 100
امتیاز IMDb به فیلم: 6.3 از 10
«دریاچهی شیمر» بازیگر سریال مشهور «اداره» (The Office) یعنی رین ویلسون را در نقشی جدی و متفاوت با آنچه که از او سراغ داریم به تصویر میکشد. او در این فیلم نقش وکیلی فریب خورده به نام اندی سایکس را ایفا میکند که در زندگی شخصی و کاریاش به بیراهه رفته است. ماجرا اما زمانی جذاب میشود که او در جریان یک سرقت و تلاشهای بعدی برای پنهانکاری، درگیر رویارویی با برادرش که به عنوان یک افسر پلیس انجام وظیفه میکند میشود. «دریاچهی شیمر» از آن دسته فیلمهای ژانر سرقت به شمار میرود که داستان پرپیچ و خم آن، با چاشنی شوخطبعی ظریفی که حاصل هنرنمایی مشترک ویلسون و جان مایکل هیگینز است، حسابی تماشاگر را سرگرم میکند.
چرا «دریاچهی شیمر» ارزش وقت گذاشتن دارد؟
«دریاچهی شیمر» به طرز ماهرانهای ژانر سرقت را با داستانی منحصربهفرد در یک شهر کوچک آمریکایی که مملو از بزهکاران محلی و کلهگندههای حرفهای است در هم میآمیزد. در میان بازیگران فیلم، نام ستارگان آثار مستقل مانند ران لیوینگستون و راب کوردری به چشم میخورد که با اجرای ظریف و درخشش خود، فضایی عجیب و خاص را در تضاد با وقایع تاریک فیلم خلق میکنند. همین دو ویژگی کافیست که تماشای فیلم اورن اوزیل یک وقت تلفکنی عصرگاهی محسوب نشود.
۷. بزهکاران (The Delinquents)
کارگردان: رودریگو مورنو
بازیگران: ماریا مولفینو، استپان بیگلیاردی، دنیل الیاس، خرمان داسیلوا
تاریخ اکران: 2023
امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 85 از 100
امتیاز IMDb به فیلم: 6.7 از 10
«بزهکاران» یک کمدیِ سرقت جذاب و خاص است که توسط رودریگو مورنو کارگردانی شده. داستان این فیلم اسپانیایی حول محور کارمند بانکی خسته و ناامید به نام موران (با بازی دنیل الیاس) میچرخد که از زندگی یکنواخت خود به ستوه آمده است. او با نقشه ای هوشمندانه، مبلغی معادل دو برابر کل حقوق دوران کاری خود را از بانک سرقت میکند. نیمی از پول را برای خود نگه میدارد و نیم دیگر را به دوستش میسپارد، با این شرط که تا زمان تسلیم شدن موران به مقامات و گذراندن دوران محکومیت، از آن محافظت کند. همانند تمام فیلمهای ژانر سرقت، نقشهی او به دلیل یک تحقیق پلیسی غیرمنتظره، با مشکل مواجه میشود.
نگاهی توآورانه به ژانر سرقت در «بزهکاران»
رویکرد نوآورانهی «بزهکاران» در ساخت فیلمی دربارهی سرقت، مورد تحسین گستردهی منتقدان قرار گرفت و امتیاز بالایی در وبسایت «راتن تومیتوز» کسب کرد. این اثر که یکی از ناشناختهترین فیلمهای ژانر سرقت محسوب میشود، در روایت خود از هر دو ویژگیِ خوب «شخصیت معمولی» و «دور شدن از کلیشههای رایج سرقت و صحنههای اکشن اغراقآمیز» بهره میبرد و در عوض بر پیشبرد داستان با دیالوگهای درخشان تمرکز دارد. ببینید، ضرر نمیکنید.
۶. ویلمن (Wheelman)
کارگردان: جو کارناهان، جرمی راش
بازیگران: فرانک گریلو، گرت دیلاهانت، شیا ویگهام، وندی مانیز، کیتلین کارمایکل
تاریخ اکران: 2017
امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 88 از 100
امتیاز IMDb به فیلم: 6.4 از 10
«راننده» یا «ویلمن»، اثر جنایی باشکوه دیگری که حاصل همکاری مجدد جو کارناهان و استعداد قدر نادیدهی دنیای بازیگری، فرانک گریلو است. در این فیلم، گریلو نقش شخصیتی به نام «ویلمن» را بازی میکند که مردی خانوادهدار است و با قبول نقش رانندهی فرار در یک عملیات سرقت، تلاش میکند زندگیاش را سرپا نگه دارد. اما اوضاع طبق نقشه پیش نمیرود و این سرقت به وضعیتی خطرناک و تهدید کننده برای زندگی او تبدیل میشود.
چرا امتیاز «ویلمن» در وبسایت راتن تومیتوز تا این حد بالاست؟
«ویلمن» در مدت زمان کوتاه و محدود 82 دقیقهای خود داستانش را به طرز ماهرانهای روایت میکند. دوربین در بیشتر سکانسها روی شخصیت اصلی یعنی گریلو تمرکز دارد و از حاشیهپردازی و پیچیدگیهای غیرضروری و اغراقآمیز در روایت سرقت اجتناب میکند. این اقدامات موجب خلق یکی از نفسگیرترین فیلمهای ژانر سرقت شده که سرعت وقوع اتفاقات هیجانانگیز در آن به سرعت و چابکی خودروی BMW E46 گریلو در فیلم است.
۵. سیاهچالها و اژدهایان: شرافت دزدها (Dungeons and Dragons: Honor Among Thieves)
کارگردان: جان فرانسیس دالی، جاناتان گلداستاین
بازیگران: سوفیا لیلیث، کریس پاین، دیزی هد، میشل رودریگز، کلوئه کلمن
تاریخ اکران: 2023
امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 91 از 100
امتیاز IMDb به فیلم: 7.3 از 10
فیلم «سیاهچالها و اژدهایان: شرافت دزدها» ثابت کرد که میتوان عنصر سرقت را به راحتی در دنیای فانتزی – حتی دنیایی به شدت مثبت مانند D&D – جای داد و به یکی از فیلمهای ژانر سرقت تبدیل شد. هرچند که فروش فیلم در برابر بودجهی گزاف 150 میلیون دلاری آن بسیار پایینتر از حد انتظار بود و حضور ستارهای مثل کریس پاین به عنوان بازیگر اصلی هم اگرچه به ریتم فیلم کمک میکند اما تاثیری در فروش ندارد.
اقتباسی از دنیای Dungeons & Dragons با چاشنی سرقت
فیلم «سیاهچالها و اژدهایان: شرافت دزدها» به وضوح با الهام از دنیای سینمایی مارول و در مقیاسی عظیم ساخته شد. اما با این وجود، فیلم با واکنشهای انتقادی زیادی از سوی طرفداران قدیمی بازی روبرو گشت. پس از موفقیت بینظیر «بازی تاج و تخت» (Game of Thrones) نیز ارتقای سطح کیفی آثار فانتزی امری ضروری به نظر میرسید. به همین منظور «سیاهچالها و اژدهایان: شرافت دزدها» تلاش کرد تا با رویکردی تجربهمحور در روایت سرقت «لوح بیداری مجدد»، تجربهی تماشای لذتبخشی را برای مخاطبان جدید رقم بزد و جایگاهش را به عنوان یکی از فیلمهای ژانر سرقت موفق تثبیت کند.
۴. بر روی بتن کشیده شده (Dragged Across Concrete)
کارگردان: اس کریگ زالر
بازیگران: مل گیبسون، وینس وان، جنیفر کارپنتر، مایکل جای وایت
تاریخ اکران: 2018
امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 76 از 100
امتیاز IMDb به فیلم: 6.9 از 10
کارگردان «بر روی بتن کشیده شده»، اس کریگ زالر، که به خاطر ساخت فیلمهای خشنی مثل «تاماهاوک استخوانی» (Bone Tomahawk) و «دعوا در سلول شمارهی 99» (Brawl in Cell Block 99) شناخته شده است، در انتخابی دور از انتظار زوج مل گیبسون و وینس وان را در یک اکشن پرزدوخورد به تصویر میکشد. بازیگران شناخته شدهای که پس از مدتی حضور ناموفق در ژانرهای کمدی و درام، دوباره به ریشههای اکشن خود بازگشتهاند. این اثر که یکی از فیلمهای ژانر اکشن کمخرج به حساب میآید و پس از انتشار نیز فروش پایینی را تجربه کرد، به لطف نبردهای مسلحانهی خشن و هستهی داستانی دراماتیک و احساسی، تجربهی سینمایی قدرتمندی را به مخاطب ارائه میکند.
«بر روی بتن کشیده شده» به مهارتهای فردی ستارههایش متکی است
«بر روی بتن کشیده شده» عملیات سرقت عجولانهای را به تصویر میکشد که دو کارآگاه با نامهای ریجمن و لوراستی (با بازی مل گیبسون و وینس وان) تدارک دیدهاند. آنها در طول این عملیات با حریفان متعددی روبرو میشوند که این رویاروییها منجر به شکلگیری نبردهای مسلحانهی نفسگیر و مبارزات تن به تن طاقتفرسایی میشود که تواناییهای این دو ستارهی کهنهکار اکشن – که به طرز غمانگیزی پیر شدهاند – را به چالش میکشد.
۳. کجیلیونر (Kajillionaire)
کارگردان: میراندا جولای
بازیگران: ایوان ریچل وود، جنا رودریگز، دبورا وینگر، ریچارد جنکینز
تاریخ اکران: 2020
امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 90 از 100
امتیاز IMDb به فیلم: 6.4 از 10
میخواهید یکی از بهترین فیلمهای ژانر سرقت را تماشا کنید که امتیاز 90 درصدی در وبسایت «راتن تومیتوز» کسب کرده اما هیچکس آن را ندیده است؟ دیگر لازم نیست بگردید. فیلم «کجیلیونر» ساختهی ذهن خلاق نویسنده، کارگردان، نویسنده و هنرمند اجرایی میراندا جولای است و انجام جنایات پیش پا افتادهی یک خانوادهی به شدت ناکارآمد را به تصویر میکشد. داستان این فیلم متفاوت حول محور شخصیت عجیب و غریبی به نام «اُلد دالیو» (با بازی ایوان ریچل وود) میچرخد. خلافکاری خردهپا که علیرغم میل باطنیاش توسط خانواده به دنیای جرم و جنایت کشیده شده است.
«کجیلیونر» برای طرفداران سنتی فیلمهای ژانر سرقت کمی لوس است
علیرغم بازیهای درخشان ایوان ریچل وود و ریچارد جنکینز، «کجیلیونر» بیش از آن که بر روی سرقتهای مضحک این خانواده تمرکز کند، درگیر مضامین روانشناختی و اختلالات خانوادگی است. این رویکرد باعث دور شدن فیلم از ذائقهی علاقهمندان سنتی ژانر سرقت شده و همین دلیلی محکم برای دیده نشدن فیلم است.
۲. شهر گلو بریده (Cut Throat City)
کارگردان: آر زد ای
بازیگران: ایثن هاک، شامیک مور، کاترینا گراهام، دمتریوس شیپ، کین جانسون
تاریخ اکران: 2020
امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 70 از 100
امتیاز IMDb به فیلم: 4.9 از 10
«شهر گلو بریده» اثری است که تمام استعدادهای RZA، تهیه کنندهی نامآور گروه موسیقی Wu-Tang، را در مقام کارگردانی به نمایش میگذارد. او که از زمانهای خیلی دور به فیلمهای رزمی و اکشن علاقهمند بود – علاقهای که زمینهساز همکاری او با کوئنتین تارانتینو شد – اینبار تواناییهایش در فیلمسازی را به رخ کشید و با ساخت اثری با پسزمینهی طوفان کاترینا در نیواورلئان یکی از جذابترین فیلمهای ژانر سرقت را خلق کرد. پس از توفان، زمانی که شرایط رو به وخامت گذاشته، یک نویسندهی جوان داستانهای مصور برای دریافت کمک و حل و مشکلاتش به سراغ یک قاچاقچی مواد مخدر محلی میرود که این تصمیم او سرآغاز داستانی خطرناک با محوریت سرقت میشود.
صحنههای اکشن وحشیانه؛ چیزی که «شهر گلو بریده» را متمایز و برجسته میکند
در «شهر گلو بریده»، RZA، همانند تارانتینو، علاقهی خود به فیلمهای اکشن کلاسیک را در دل یک توطئهی سرقت شتابزده جای داده است. حاصل کار، جنایتی کثیف با پیامدهایی به مراتب آشفتهتر است. این سبک فیلمسازی، تماشای «شهر گلو بریده» را برای برخی مخاطبان جذاب کرده است، اما در عین حال، به راحتی هم میتوان متوجه شد که چرا تا این حد نادیده گرفته شده.
۱. لانهی دزدان (Den of Thieves)
کارگردان: کریستین گودگاست
بازیگران: جرارد باتلر، اوشی جکسون جونیور، فیفتی سنت، پابلو شرایبر، میدو ویلیامز
تاریخ اکران: 2018
امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 41 از 100
امتیاز IMDb به فیلم: 7.1 از 10
اگرچه «لانهی دزدان» به لطف نمایش در سرویسهای استریم فیلم و سریال مانند پرایم ویدیو، بیشتر از سایر فیلمهای این لیست دیده شده، اما هنوز هم به عنوان یکی از بهترین فیلمهای ژانر سرقت که در دههی اخیر ساخته شدهاند، آنچنان که باید به حق خود نرسیده است. در زمان اکران کسی بازیگران فیلم را نمیشناخت؛ پابلو شرایبر صرفا برادر کوچکتر لیو شرایبر بود، اوشی جکسون جونیور تنها به عنوان «فرزند هنرمند مشهور» شناخته میشد (او پسر رپر شناخته شده آیس کیوب است) که وارد دنیای بازیگری شده، فیفتی سنت هنوز با «قدرت» (Power) به اوج بازنگشته بود و جرارد باتلر هم در باتلاقی از فیلمهای اکشن معمولی و کمخرج دست و پا میزد.
«لانهی دزدان» با وجود نقدهای منفی واقعا سرگرم کننده است
هرچند «لانهی دزدان» در زمان اکران با نقدهای منفی منتقدان روبرو شد، اما گاهی اوقات اقبال مخاطبان به یک فیلم آن را به اثری ارزشمند تبدیل میکند. در روزهای سخت پاندمی، «لانهی دزدان» به یکی از بهترین فیلمهای ژانر سرقت بدل شد که تماشای آن در دوران غیرقابل تحمل قرنطینه یک سرگرمی غیرمنتظره و فوقالعاده به حساب میآمد. با اطمینان میگوییم، به امتیاز ضعیف 41 درصدی فیلم در وبسایت «راتن تومیتوز» توجه نکنید، این فیلم همان چیزی است که برای رسیدن به حال خوب، پس از یک روز کاری طولانی نیاز دارید.
منبع: مایکت